Número 34
Presentación

Cine, migración y archivos

Josetxo Cerdán
Universidad Carlos III de Madrid Filmoteca Española
Biografía
Miguel Fernández Labayen
Universidad Carlos III de Madrid
Biografía

Publicado 01.07.2022

Palabras clave

  • Archivo migrante,
  • archivos fílmicos,
  • migración,
  • exilio,
  • colonialismo

Resumen

Este artículo aborda la relación entre el cine, la migración y los archivos. A partir de una aproximación historiográfica, el texto explora las formas en que archivos de muy distinto tipo se han convertido en espacios fundamentales para la investigación y la creación artística sobre los desplazamientos humanos y las consecuencias del colonialismo. De esta manera, la noción de archivo y su tradicional relación con cuestiones nacionales se ve cuestionada y desbordada a partir del ensanchamiento de los límites estatales y territoriales por parte de las experiencias migrantes. En línea con recientes aproximaciones al estudio de los archivos y las migraciones, el artículo propone la noción del archivo migrante como una forma de afrontar y activar las problemáticas cuestiones sociales, políticas y materiales que subyacen a todo archivo. Así pues, el texto argumenta sobre la necesidad de revisar y cuestionar el archivo, en su relación con los flujos de movilidad humana, a través de la investigación y la producción fílmica. Asimismo, se promueve el debate público (académico y cinematográfico) sobre los mecanismos de control, las lógicas patrimoniales y los procesos de escritura pasada y presente sobre los procesos migratorios y su materialización en los archivos.

Citas

  1. Aguilar, S., Cabrerizo, F. (Aguilar y Cabrerizo) (2021). Las Montenegro. Madrid: Bala Perdida.
  2. Allen, R. C., Gomery, D. (1995). Teoría y Práctica de la Historia del Cine. Barcelona: Paidós.
  3. Andersson, L. G., Sundholm, J. (2019). The Cultural Practice of Immigrant Filmmaking. Minor Immigrant Cinemas in Sweden 1950-1990. Bristol, Chicago: Intellect.
  4. Anselmo, D. W. (2021). In Focus: Alternative Archives. Journal of Cinema and Media Studies, 60(4), 159–200.
  5. Appadurai, A. (2003). Archive and Aspiration. En J. Brouwer y A. Mulder (eds.), Information Is Alive: Art And Theory On Archiving And Retrieving Data (pp. 14-25), Rotterdam: V_2. Disponible en <https://pzwiki.wdka.nl/mw-mediadesign/images/c/ce/ArjunAppadurai_ArchiveandAspiration.pdf>
  6. Bonet, E. (ed.) (1993). Desmontaje: Film, Vídeo / Apropiación, Reciclaje. Valencia: IVAM; MNCARS; Arteleku; Kijkhius. World Wide Video Festival & CGAI.
  7. Burton, A. (2006). Archive Stories. Facts, Fictions, and the Writing of History. Durham: Duke University Press.
  8. Carter, E. (2021). Lotte Eisner: A reappraisal. Introduction. Screen, 62(3), 375-381.
  9. Carter, E. (2022). Activating the Archive: Feminism and German Women’s Film Heritage, 2010–2020. Feminist German Studies 38(1), 27-53. doi:10.1353/fgs.2022.0004.
  10. Cerdán, J., Fernández Labayen, M. (2015). Mediating migration in Ceuta, Melilla and Barcelona: border thinking and transnationalism from below in independent documentary. Transnational Cinemas, 10(2), 137-155. DOI: 10.1080/20403526.2015.1070493
  11. Derrida, J. (1995). Archive Fever. A Freudian Impression. Chicago y Londres: University of Chicago Press.
  12. Fernández Labayen, M., Díaz, Y., Dueñas, S., Lomas, S., Moya Jorge, T., Gutierrez, I. (2021). El archivo como intervención política: Migración y cine en el Archivo de Cine de Movilidad. Tecmerin. Revista de ensayos audiovisuales, 7(1). Disponible en: https://tecmerin.uc3m.es/revista-7-archivo/
  13. Fernández Labayen, M., Gutierrez, I., Moya Jorge, T. (2022). Migration and educational network: self-mediation as an intercultural practice / Migración y red educativa: la automediación como práctica intercultural. Culture and Education, 34(1), 164-179. https://doi.org/10.1080/11356405.2021.2007616
  14. Fernández Labayen, M., Gutierrez, I. (2022). Physical, affective and symbolic immobility in the videos made by the EU external borders in Northern Africa. En R. Trandafoiu (ed.), Border Crossings and Mobilities on Screen (pp. 23-26), Londres y Nueva York: Routledge.
  15. Fibla Gutiérrez, E. (2022). Los años imposibles. Memoria inacabada de Juan Piqueras. Valencia: Barlin Libros y Generalitat Valenciana.
  16. Fossati, G. (2021). For a global approach to audiovisual heritage: A plea for North/South exchange in research and practice. NECSUS_European Journal of Media Studies, 10(2), 127-133. Disponible en: https://necsus-ejms.org/for-a-global-approach-to-audiovisual-heritage-a-plea-for-north-south-exchange-in-research-and-practice/
  17. Fossati, G., van den Oever, A. (eds.) (2016). Exposing the Film Apparatus. The Film Archive as a Research Laboratory. Amsterdam: Amsterdam University Press.
  18. Grossman, A., O’Brien, Á. (eds.) (2007). Projecting Migration: Transcultural Documentary Practice. Londres: Wallflower.
  19. Lazo, R. (2010). Migrant Archives: New Routes in and out of American Studies. En A. B. Pinn, C. F. Levander, M. O. Emerson (ed.), Teaching and Studying the Americas (pp. 36-54), Nueva York: Palgrave Macmillan.
  20. Mbembe, A. (2002). The Power of the Archive and Its Limits. En C. Hamilton, V. Harris, J. Taylor, M. Pickover, G. Reid y R. Saleh, Refiguring the Archive (pp. 19-26), Cape Town: Springer.
  21. Naficy, H. (ed.) (1999). Home, Exile, Homeland. Film, Media, and the Politics of Place. Nueva York, Londres: Routledge.
  22. Naficy, H. (2001). An accented cinema: exilic and diasporic filmmaking. Princeton, N.J.: Princeton University Press.
  23. Paalman, F., Fossati, G., Masson, E. (2021). Introduction: Activating the Archive. The Moving Image 21(1), 1-25.
  24. Parés, L. E. (2011). Notes sur l’émigration – Espagne 1960. Apunts per a una pel·lícula invisible. Barcelona: Sala d’Art Jove.
  25. Prelinger, R. (2010). Points of Origin: Discovering Ourselves Through Access. The Moving Image, 9(2), 164-175.
  26. Russell, C. (1999). Experimental Ethnography. Durham, Londres: Duke University Press.
  27. Schaefer, E. (ed., 2007). In Focus: The 21st Century Archive. Cinema Journal, 46(3), 109-114.
  28. Shohat, E., Stam, R. (1994). Unthinking Eurocentrism: Multiculturalism and the Media. Nueva York: Routledge
  29. Stoler, A. L. (2009). Along the Archival Grain: Epistemic Anxieties and Colonial Common Sense. Princeton: Princeton University Press.
  30. Sundholm, J. (2021). History is, media studies is. NECSUS_European Journal of Media Studies, 10(2), 93-97. Recuperado de https://necsus-ejms.org/history-is-media-studies-is/